Wandelen langs wielen in de omringdijk bij Schagen.

De zon schijnt, al is de lucht bezaait met schapenwolkjes, als ik de trein van 10.42 naar Schagen neem. Opnieuw volg ik de Snevert tot waar het tunneltje de stad uitleidt. Langs het wuivend riet en een huis aan de Nes dat ‘Ons Nessie’ heet, een stukje N248 en dan kom ik in een gebied dat ’t Wad heet. Als je ervan uitgaat dat de omringdijk dijk stamt uit de dertiende eeuw, was dit gebied voor die tijd wad. Nu nog steeds heet het zo.

Ik bereik de dijk, waar hij zich splitst in Slikker- en omringdijk. Op de dijk ligt een weg waarvan het asfalt slecht is. Naast de weg staat een bord: de Westfriesedijk gaat dicht wegens onderhoud op 28 september. Ben ik net op tijd eigenlijk, want nu is er rust op de dijk. Het is inmiddels half een. Links van me overzie ik ’t Wad naar Schagen toe en rechts ligt polder E van de Zijpe. Ik loop langs boerderij ‘Hoop en Vlijt’, de waarden die onze voorouders voor deugdelijk hielden.

Al spoedig stuit ik op de eerste wielen. Droge wielen, in de loop van de tijd zijn de poelen, ontstaan bij de doorbraak van de dijk opgedroogd. Deze wielen zijn ontstaan, waarschijnlijk rond 1570; het zijn er twee vlak na elkaar; de dijk krult erom heen.

De dijk krult rond de droge wielen.

 

Ik steek de spoorlijn over en zoek een luw plekje bij de spoorovergang; het is één uur: tijd voor lunch. Terwijl ik er zit denderen twee treinen voorbij: een naar Den Helder en een richting Schagen.

Niet veel later bereik ik Keins. Hier had Jan van Scorel zijn dijk ter afsluiting van de Zijpe willen laten beginnen. Nergens zie ik tekenen van die dijk. De Zijpe werd ook pas 50 jaar later, rond 1594 definitief bedijkt. Wel zie ik hier het Maria kapelletje, vlak bij hoeve Keinse.

 

In 1510, toen de zee nog aanspoelde tegen de omringdijk, vond men een Mariabeeld. Men waste het beeld in een put en daarna vonden gebedsverhoringen plaats; ook het water van de put bleek geneeskrachtig te werken. In 1519 werd voor het beeld een kapel gebouwd. De huidige kapel wordt onderhouden door een familie in Keins; het oorspronkelijke beeld is terug te vinden in het West Fries museum in Hoorn. In de kapel kan men een kaars opsteken, ook staan er een geweldige hoeveelheid bloemen in vazen.

 

Maar Keins heeft ook een wiel; een grote plas,  waar de zon weerspiegelt in het water. In het wiel mondt een stroompje uit en hier heeft men een pondje gelegd waarmee kan worden overgestoken naar het Varkensweiland voor een wandeling, overigens alleen buiten het broedseizoen. Het pondje wordt in beslag genomen door een jongen en een meisje, die het pondje midden op de stroom hebben getrokken en daar genieten van een frisdrankje. Als ze mij boven op de dijk zien denken ze dat ik van het pondje gebruik wil maken, maar ik wuif en geef aan dat ze zich aan mij niet behoeven te storen.

Boven: het Keinserwiel. Beneden: het Keinserwiel met uitwateringssloot en het pontje.

 

Ik laat het wiel achter me en volg de dijk; in de verte zie ik de kerktorens van Schagen. Ik bereik nu een kanaal en wat ik al vreesde wordt waarheid: de dijk wordt hier doorsneden en een brug is er niet. De beste optie is het kanaal te volgen tot Schagerbrug. Dat heeft nog een ander voordeel: mogelijk zal ik in Schagerbrug een kop koffie kunnen krijgen. Ik moet nu wel een stuk langs een kaarsrechte, drukke verkeersweg lopen. Na een poosje is er de Zijperbrug die naar Schagerbrug leidt. Langs de Groote Sloot, die door het dorp loopt volg ik een weg naar waar ik de torenspits ontwaar. Nu de koffie: bij ‘Rondom gelukkig’ lijkt niemand thuis te zijn hoewel er bloeiende geraniums op de tafels prijken. Bij Brasserie De Keuken heb ik meer geluk.

Op de toren van de Protestantse kerk prijkt geen haan, maar een zwaan. De zwaan zie ik ook op het gemeentehuis, dat zo te zien niet langer die functie vervuld; naast het gemeentehuis is een streekmuseum. Ik volg de verkeersweg door het dorp, tot ik weer op de omringdijk stuit.  Alleen heet hij hier: Nieuwe dijk. Er staat een bord met uitleg, maar dat is zo beschadigd dat de tekst maar ten dele leesbaar is. In 1248 bezweek de dijk, begrijp ik. De schade was zo groot dat men er niet in slaagde de dijk te herstellen.  De Valkogerdijk, waar ik naar op weg ben ging dienst doen als dijk met in het verlengde ervan een nieuw dijktraject. Deze dijk kom ik later, bij Schagen tegen en heet dan ‘Oude dijk’. Pas in 1457 werd de omringdijk hersteld en sindsdien heet het nieuwe traject: nieuwe dijk.

Maar ook in onze tijd wordt er met water creatief omgegaan. Een nieuwe waterberging is gegraven, om water te bergen in tijden van overvloedige regenval. Om het gebied heen zijn wandelpaden aangelegd. Ook aan de natuur is gedacht en ’s winters kan de vlakte eventueel dienen als ijsbaan.

Ik bereik het dorp St. Maarten, hier moet ik de Valkogerdijk gaan volgen. De straat heet anders maar is wel hoger dan het omringende land. Ik blijf lopen tot ik naar links een bordje ‘Valkogerdijk’ zie opduiken.

Als ik de Valkogerdijk afloop bereik ik het laatste wiel: Schagerwiel, vlak onder Schagen. Hier bezweek ook de dijk in 1248. Het overstroomde land tussen St. Maarten en Schagen was eigendom van de Abdij van Egmond.  De kosten van dijkherstel waren te hoog voor de Abdij zodat deze het land schonk aan de Vriezen en Kennemaren die er woonden.

West Fries boerderijtje langs de Valkogerdijk.

Schagerwiel.

 

Ik heb nu Schagen bereikt. Ik volg de Menisweg, die langs een water de stad inleidt: de kerktorens komen dichterbij. Het laatste waar ik naar op zoek ben is het Schager slot. Toen ik de kerktoren beklom zag ik de torens maar ik ben toen niet toe gekomen het slot op te zoeken. Ik loop wat rond bij de kerk tot ik een toren in een zijstraat ontwaar. Het slot blijkt in 1819 te zijn afgebroken, maar opnieuw opgebouwd; de bovenverdieping is in gebruik als hotel. Het geheel ziet er verbluffend echt uit.

Nu ik weer bij de kerk ben en het pas half zes is, rest me nog een activiteit: koffie met appelgebak. Omdat ik de Koeienhemel al heb geprobeerd, kies ik nu voor Grand-café De Smitse. De appelgebak is huisgemaakt verzekert de serveerster mij en is bedekt met amandelschaafsel. Een beetje te zoet naar mijn smaak.